Een
moreel dilemma
Op
de avond van Sint Maarten werd de match tussen Kroko en Haren verspeeld.
Vanwege jeugdclubcompetitie op zaterdag en het jeugdtoernooi op zondag was
besloten om deze wedstrijd en de tweede ronde van de NJC naar voren te halen.
Haren was welwillend om mee te werken. Want van een thuiswedstrijd voor Haren
werd het een uitwedstrijd in de prachtige villa Langeheerd. Veel dank hiervoor,
Kees!
Haren
was een maat te groot voor Kroko. De 3-1 uitslag diende zich al aan toen de
Harenaren op het station uitstapten. En de winst was aan het eind van de avond
ook verdiend. Het gaat volgens mij ook niet om het resultaat tijdens zo’n
viertallen competitie. Het gaat er om het schaken te stimuleren, ook voor
mensen die niet vaak bij een club of niet te competitief willen spelen. Je kunt
met vrienden of je broer een team vormen. Voor Erwin en mij is het geweldig om
met onze dochters op stap te zijn en met hen de passie voor het schaken te
delen. Op de leeftijd van Gerbrich speelde ik met mijn vader en broer in één
team in Friesland. Een herinnering die is als een roos in december!
De
titel van het verslag van de wedstrijd gaat over de volgende stelling:
 |
| Silke met wit |
Het
is aan het eind van de partij tussen Silke en haar tegenstander uit Haren. De
Harenaar komt na de opening twee pionnen voor. De Harenaar speelt snel. Veel te
snel, hij verliest onderweg ergens een stuk. Als bij Silke nog anderhalve
minuut op de klok staat, staat bij haar tegenstander nog 1 uur en 16 minuten op
de klok. Ondertussen is een eindspel ontstaan van T + P + h-pion tegen T +
h-pion. Silke voelt dat ze de winst niet gaat halen in de resterende tijd en
ruilt af naar het eindspel van twee koningen en nog een h-pion voor zwart. Het
is remise want de koning van Silke staat voor de h-pion. Toch besluit de
Harenaar Silke door de vlag te jagen en daarmee te winnen.
Wat
moet je nu met deze situatie? Wat kun je hier nou over zeggen? Ik worstel er al
een klein weekje mee en weet het niet.
Eerst
maar even de twee hoofdpersonen in kwestie.
Voor
Silke is het een uiterst onrechtvaardige afloop van de partij. Ze heeft een
goede partij gespeeld. Ze ruilde doelbewust vanuit gewonnen stelling af naar
deze stelling om de remise veilig te stellen. Met nog 50 seconden op de klok
weet ze niet meer wat ze moet doen. Mag ze claimen? Hoe moet dat? Moet ze
zetten spelen? In elk geval denkt ze als gevolg van de twijfel te lang over haar
zetten na en gaat ze door de vlag. Ze maakt geen verwijten aan het adres van
haar tegenstander, ruimt de schaakstukken op, blijft vriendelijk en gaat vlot
naar huis.
De
Harenaar heeft natuurlijk het recht om door te spelen in de diagramstelling.
Hij hoeft natuurlijk niet zelf in te grijpen, dat kan je niet van hem
als één van de spelers verwachten. En zou de situatie veranderen als Silke
remise zou aanbieden? Ik heb niet meegekregen of ze dit heeft gedaan. Daarmee
zou ze nog meer morele druk bij de tegenstander hebben neergelegd. Want kan hij
dan wel weigeren? Misschien vraagt de Harenaar zich af of zijn jeugdige
tegenstandster dit eindspel begrijpt? Na afloop zegt hij dat hij remise had
aangeboden als Silke met de koning naar de hoek was gegaan en niet zo lang over
haar zetten had nagedacht.
Voor
de Harenaar zijn er ook andere belangen aan het resultaat verbonden. Een remise
betekent een verlies van ongeveer 15 ratingpunten. Maar zijn ratingpunten zo
belangrijk, dat je dan in zo’n remisestelling doorspeelt?
In
elk geval is mijn conclusie dat de Harenaar niet het vermogen had om
anders te handelen dan dat hij heeft gedaan. Daar moet je ook rekening mee
houden, voordat je je er een mening over vormt.
Dan
de omstanders. Wat hadden zij kunnen doen? Als
er moet worden ingegrepen: wie moet dat dan doen? De wedstrijdleider? Er is
niet duidelijk afgesproken bij het begin van de wedstrijd wie de
wedstrijdleider is. Maar als een wedstrijdleider aanwezig zou zijn, kan die dan
ingrijpen als Silke geen claim doet of remise aanbiedt? En als ze een claim
doet, waar moet de wedstrijdleider dan op letten? Moet hij dan toezien of er
een winstpoging door zwart wordt ondernomen?
Voor
Erwin is de situatie ingewikkeld. Het gaat om zijn eigen kind en dit was niet
de bedoeling van de leuke wedstrijd tegen het team met oud trainer Kees. Erwin
blijft zoals altijd grootmoedig en trakteert de gasten op een gratis drankje.
Teamleider
Kees zit zichtbaar met de situatie in de maag. Hij maakt pardoes een grote fout
in zijn eigen partij. Even afgeleid. Hij probeert oprecht aan zijn teamgenoot
voor te stellen om er toch maar remise van te maken. Voor de teamoverwinning
maakt het toch niet uit. Haren wint: met 2,5-1,5 of met 3-1. Maar Silke is al
weg en het is niet mogelijk om het te bespreken met de Harenaar.
Had
ik moeten ingrijpen? Maar met welke autoriteit dan? Ik ben toch niet de
wedstrijdleider? Accepteert het team uit Haren wel dat ik ingrijp?
En
wie ben ik om de schaker aan te spreken op wat er gebeurt? We zijn toch af van
het betuttelende in onze maatschappij? Wie ben ik om een ander de maat te meten?
Aan de andere kant: is dit wel het
voorbeeld dat we als volwassenen aan de jeugd moeten of willen geven? Het
gaat om een partij in een totaal onbelangrijke competitie. Moeten we dan niet
anders handelen? Maar welk voorbeeld willen we dan wel geven?
En
wat zou ik doen als ik in de situatie van de Harenaar zou verkeren? In mijn
herinneringen kan ik meerdere van dergelijke voorvallen herinneren. Wat deed ik
toen?
Om
twee voorvallen te geven:
In het Hoogeveense Paastoernooi van 2014 speel ik tegen Ivo Maris een rapid partij. Ivo is de betere, maar kan er niet doorheen komen. Hij overspeelt zijn hand en komt verloren te staan. Ik heb alleen nog maar 15 seconden om het winnende eindspel uit te spelen en dat ga ik niet halen. Op dat moment kan Ivo mij door de vlag beuken, maar hij weigert. Hij zegt dat hij dat niet wil en biedt remise aan. Ik heb nog steeds bewondering voor dit edelmoedige gebaar.
In de clubcompetitie van Ten Boer moet ik tegen mijn grote concurrent. Ik kom verloren te staan, maar mijn tegenstander is te nonchalant. Hij ruilt af naar een ongelijk lopereindspel met drie pionnen meer dat remise is. Ik bied hem dan ook remise aan, maar teleurgesteld weigert hij. Hij blijft nog vele minuten doorgaan zonder dat hij verder komt. Ik bied nog eens remise aan. Weer weigert hij en zoekt naar wegen. Zijn koning gaat van de damevleugel naar de koningsvleugel en weer terug. Met nog 37 seconden op de klok zegt hij dat hij remise claimt (eist). Maar dan word ik giftig: je biedt het maar aan! Dan kan ik overwegen om het aan te nemen. Of om een onverantwoorde winstpoging te doen, in de wetenschap dat het lastig gaat worden voor hem om in 37 seconden mat te zetten. Mijn tegenstander loopt echter gewoon van het bord weg en gaat door de vlag. De interne wedstrijdleider besluit uiteindelijk maar tot remise. Met dat resultaat kan ik leven gezien de stelling op het bord, maar ik weet niet of ik er mee kan leven gezien het gedrag van de tegenstander.
Ik
heb in elk geval één ding geleerd deze avond met het Kroko-team: er is maar
één volwassene in Villa Langeheerd aanwezig. En dat is Silke. Ze is de
verstandigste en wijste van ons allemaal en houdt ons allemaal een spiegel
voor: is het resultaat van een partijtje schaak en de daarmee gemoeide
ratingpunten nou echt deze opwinding waard?
 |
| De held van de avond: Silke |
